Δώδεκα θέσεις για τη διαχείριση της ενέργειας

Το κείμενο αυτό, σε πιο εκτεταμένη μορφή, παρουσιάστηκε το καλοκαίρι του 2018, στο camping του Δικτύου «Μεσοχώρα - Αχελώος SOS» (Μεσοχώρα, 20-22/7/2018) και στο δεκαήμερο αγώνα των Επιτροπών αγώνα Μεγάλης Παναγίας και Νέας Προποντίδας (δάσος Σκουριών, 27/7 – 5/8/2018). Στην παρούσα μορφή είναι προϊόν επεξεργασίας της συνέλευσης του Δικτύου «Μεσοχώρα - Αχελώος SOS».

Α. Εισαγωγή

Η ικανοποίηση των ενεργειακών αναγκών αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της λειτουργίας όλων των κοινωνικών σχηματισμών, σε σημείο τέτοιο ώστε να είναι αδύνατο να περιγραφεί μια εποχή ή μια κοινωνική δομή, χωρίς να γίνει αναφορά στο μέγεθος, στον τύπο και στον τρόπο με τον οποίο καλύπτονται αυτές οι ανάγκες. Κατά κάποιον τρόπο, αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της κοινωνικής - πολιτιστικής ταυτότητάς τους. Στοιχεία αυτής της διαδικασίας -της ικανοποίησης των ενεργειακών αναγκών, δηλαδή- μπορούμε να τα δούμε να επαναλαμβάνονται σε διαφορετικές χρονικές περιόδους ή και σε σχηματισμούς με ριζικά διαφορετικά εξωτερικά  χαρακτηριστικά.

Η σημασία αυτής της διαδικασίας αρχίζει να γίνεται μεγαλύτερη από τη στιγμή που οι ενεργειακές ανάγκες πολλαπλασιάζονται ραγδαία, με συνέπεια να αποκτά στρατηγικό χαρακτήρα η αναζήτηση των αναγκαίων πόρων και η διαμόρφωση συγκεκριμένων πολιτικών και συγκροτημένων συστημάτων διαχείρισης της ενέργειας. Την κατάσταση επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το γεγονός ότι η παραγωγή ενέργειας δεν είναι -μόνο- το μέσο για την ικανοποίηση «πραγματικών» αναγκών, αλλά και ένα εργαλείο που ωθεί στη δημιουργία νέων πλαστών αναγκών, καθώς αντιμετωπίζεται σαν ένα συνηθισμένο εμπορικό προϊόν, που έχει ανάγκη τη δημιουργία νέων αγορών.

Τις ακραίες συνέπειες αυτής της εξέλιξης βιώνουμε σήμερα, με γεωπολιτικές αναταράξεις, με πολιτικές ιδιοποίησης, περίφραξης και ελέγχου των φυσικών πόρων, με βαριά «τραύματα» στη φύση και στο περιβάλλον, με κερδοσκοπικές πολιτικές που διογκώνουν το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχιας κλπ.. Τεκμηριώνεται πως όλα αυτά δεν είναι οι τυχαίες - απρόβλεπτες συνέπειες, αλλά η αναγκαία συνθήκη για να λειτουργεί ομαλά η «καρδιά» του συστήματος, στις διάφορες εκδοχές του. Αυτό σημαίνει ότι η διαχείριση της ενέργειας αποτελεί ένα εξαιρετικά κρίσιμο και σύνθετο ζήτημα, που οφείλει να βρίσκεται στον πυρήνα των πολιτικών και κοινωνικών αγώνων της εποχής μας. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν μεγάλα τμήματα της κοινωνίας και του κινήματος, που -στην πράξη- αντιμετωπίζουν το ζήτημα με καθαρά επιδερμικό τρόπο.

Με αυτά τα δεδομένα, η προσπάθεια εκφοράς ενιαίου, ουσιαστικού λόγου στα ζητήματα της ενέργειας έχει εξελιχθεί σε σισύφειο έργο, στο οποίο δοκιμάζεται σκληρά η συνθετική ικανότητα των κινημάτων. Στην τελευταία δεκαετία, υπήρξαν αρκετές απόπειρες διατύπωσης ενός ενιαίου λόγου, για τα ζητήματα της ενέργειας. Κάποιες παλιότερες από αυτές υπήρξαν αρκετά ελπιδοφόρες για την εποχή τους, παρότι -τότε- ο γενικευμένος κινηματικός προβληματισμός έκανε τα πρώτα του βήματα. Και τότε και τώρα, όμως, απείχαμε και απέχουμε πάρα πολύ από το σημείο του να μπορούμε να διατυπώσουμε ένα συνολικό, συνεκτικό αντίλογο. Στο όνομα των συνθέσεων και της ευρύτητας των συμμαχιών, «κουκουλώνονται» ουσιαστικές αντιθέσεις, με αποτέλεσμα η ενότητα που επιτυγχάνεται να είναι επιφανειακή και ανίσχυρη. Το βλέπουμε στην επιχειρηματολογία κατά των ΒΑΠΕ, το βλέπουμε και στην επιχειρηματολογία κατά των εξορύξεων υδρογονανθράκων. Αντίστοιχες διαπιστώσεις μπορούν να γίνουν και για άλλους τομείς, όπως η διαχείριση του νερού ή η διαχείριση των αποβλήτων.

Αντιμετωπίζουμε αυτές τις κινηματικές «αναπηρίες» σαν κίνητρο -όχι εγκατάλειψης, αλλά- έντασης της προσπάθειας εμβάθυνσης του προβληματισμού, καλλιέργειας συνθηκών για την ενιαιοποίηση του λόγου των κινημάτων και δημιουργίας προϋποθέσεων ενός συντονισμού με ουσιαστικό περιεχόμενο και προοπτική. Γιατί χωρίς αυτό, η δυναμική των επιμέρους αγώνων παραμένει ισχνή και τα όποια αποτελέσματά τους επισφαλή. Το μέγεθος του εγχειρήματος δεν πρέπει να μας τρομάξει και να μας οδηγήσει σε λογικές ανάθεσης. Αντιθέτως, αν θέλουμε κινήματα αυτόνομα και χειραφετημένα, θα πρέπει να καλλιεργήσουμε την αναζήτηση σε βάθος, να ενδιαφερθούμε για εναλλακτικές, να μη φοβηθούμε τη διαφορετικότητα, να μην απεμπολήσουμε μορφές πάλης, να διεκδικήσουμε ζωτικό χώρο από το κράτος, τα κόμματα και τη «δικτατορία» των ειδικών. Με δεδομένο ότι όλα αυτά δε γίνονται σε συνθήκες ανάπτυξης των κινημάτων, αλλά σε συνθήκες κρίσης.

Στο πλαίσιο αυτής της απόπειρας, κατατίθενται ορισμένες βασικές διαπιστώσεις και θέσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν το πρόπλασμα της επιθυμητής συνεννόησης και σύγκλισης.

Το πλήρες κείμενο